Câu hỏi: Cá nhân có được quyền ký vào đơn thay cho người khởi kiện?
Luật sư tư vấn:
Bộ luật tố tụng dân sự 2015 mặc dù đã có nhiều sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện hơn các quy định của luật trong tố tụng dân sự. Tuy nhiên, một số quy định trong Bộ luật vẫn còn chưa thật sự rõ ràng, dẫn đến có nhiều cách hiểu khác nhau cũng như gây khó khăn trong quá trình áp dụng. Trong đó, quy định về “quyền khởi kiện vụ án”, mà đặc biệt là quyền của cá nhân trong việc ký vào khởi kiện thay cho người khác vẫn chưa được luật xác định cụ thể trong từng trường hợp.
Theo quy định tại Điều 186 BLTTDS 2015 về quyền khởi kiện vụ án thì: “Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án (sau đây gọi chung là người khởi kiên) tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình”.
Quy định tại Điều 189 BLTTDS 2015 về hình thức đơn khởi kiện, trong đó:
1. Cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện phải làm đơn khởi kiện.
2. Việc làm đơn khởi kiện của cá nhân được thực hiện như sau:
a) Cá nhân có đầy đủ năng lực hành vi tố tụng dân sự thì có thể tự mình hoặc nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện vụ án. Tại mục tên, địa chỉ nơi cư trú của người khởi kiện trong đơn phải ghi họ tên, địa chỉ nơi cư trú của cá nhân đó; ở phần cuối đơn, cá nhân đó phải ký tên hoặc điểm chỉ;
b) Cá nhân là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi thì người đại diện hợp pháp của họ có thể tự mình hoặc nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện vụ án. Tại mục tên, địa chỉ nơi cư trú của người khởi kiện trong đơn phải ghi họ tên, địa chỉ nơi cư trú của người đại diện hợp pháp của cá nhân đó; ở phần cuối đơn, người đại diện hợp pháp đó phải ký tên hoặc điểm chỉ;
c) Cá nhân thuộc trường hợp quy định tại điểm a và điểm b khoản này là người không biết chữ, người khuyết tật nhìn, người không thể tự mình làm đơn khởi kiện, người không thể tự mình ký tên hoặc điểm chỉ thì có thể nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện và phải có người có đủ năng lực tố tụng dân sự làm chứng. Người làm chứng phải ký xác nhận vào đơn khởi kiện.
3.Cơ quan, tổ chức là người khởi kiện thì người đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức đó có thể tự mình hoặc nhờ người khác làm hộ đơn khởi kiện vụ án. Tại mục tên, địa chỉ của người khởi kiện phải ghi tên, địa chỉ của cơ quan, tổ chức.
Theo quy định tại Điều 85 Bộ luật tố tụng dân sự 2015 thì:
“ Điều 85. Người đại diện
1. Người đại diện trong tố tụng dân sự bao gồm người đại diện theo pháp luật và người đại diện theo ủy quyền. Người đại diện có thể là cá nhân hoặc pháp nhân theo quy định của Bộ luật dân sự.
2. Người đại diện theo pháp luật theo quy định của Bộ luật dân sự là người đại diện theo pháp luật trong tố tụng dân sự, trừ trường hợp bị hạn chế quyền đại diện theo quy định của pháp luật.Cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác cũng là người đại diện theo pháp luật trong tố tụng dân sự của người được bảo vệ...
3. Người đại diện theo ủy quyền theo quy định của Bộ luật dân sự là người đại diện theo ủy quyền trong tố tụng dân sự”.
Theo quy định tại Điều 134 và 135 Bộ luật dân sự năm 2015 thì đại diện là việc cá nhân, pháp nhân (người đại diện) nhân danh và vì lợi ích của cá nhân hoặc pháp nhân khác (người được đại diện) xác lập, thực hiện giao dịch dân sự; cá nhân, pháp nhân có thể xác lập, thực hiện giao dịch dân sự thông qua người đại diện. Cá nhân không được để người khác đại diện cho mình nếu pháp luật quy định họ phải tự mình xác lập, thực hiện giao dịch đó.
Do quy định của luật chưa có hướng dẫn cụ thể về vấn đề này, nên vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau xung quanh việc liệu cá nhân có quyền ký vào đơn thay cho người khởi kiện không? Có quan điểm cho rằng việc luật quy định như trên là không cho phép cá nhân ký thay người khởi kiện mà việc ký vào đơn phải do chính người khởi kiện thực hiện. Liên quan về vấn đề này, có ý kiến lại cho rằng, việc luật quy định như vậy là cho phép cá nhân có quyền ký thay người khởi kiện vào đơn.
Theo quan điểm của cá nhân, chúng tôi TGS LawFirm cho rằng việc cho phép cá nhân ký vào đơn thay cho người khởi kiện là hợp lý. Bởi quyền khởi kiện là quyền của mỗi đương sự, mặt khác, một trong những nguyên tắc trong tố tụng dân sự có quy định về quyền quyết định và quyền tự định đoạt của đương sự. Do đó, việc đương sự ủy quyền cho người khác ký thay mình trong đơn khởi kiện là xác đáng, đồng thời cũng thể hiện ý chí của chủ thể (đương sự).
Cùng với các quy định của Bộ luật tố tụng dân sự cũng như Bộ luật dân sự, thì việc cho phép cá nhân được ký thay vào đơn cho người khởi kiện trong một số trường hợp mà pháp luật cho phép cũng hoàn toàn hợp lý so với các quy định về đại diện và ủy quyền.
Bên cạnh đó, việc cho phép cá nhân có quyền ký thay vào đơn cho người khởi kiện cũng phù hợp với tinh thần Hiến pháp năm 2013 về quyền con người và quyền công dân, khoản 2 Điều 14 Hiến pháp quy định: “Quyền công dân, quyền con người chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của pháp luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”.
Ngoài ra, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người khởi kiện trong việc yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Bởi việc người khởi kiện ủy quyền hay cho phép người khác ký vào đơn thay mình xét cho cùng cũng là thể hiện ý chí của họ, do đó luật cần tôn trọng cũng như bảo vệ quyền lợi chính đáng của họ trong trường hợp này.