Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, có hiệu lực kể từ 0h00 ngày 01/01/2018. Bộ luật hình sự mới đã có những thay đổi, phù hợp với diễn biến của tội phạm hiện nay. Trong đó, chương về tội phạm ma túy cũng đã có những đổi mới, đòi hỏi các cơ quan có thẩm quyền cần nắm bắt, tìm hiểu, nghiên cứu nội dung các điểm mới nhằm thực hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của mình.
Ngày 04 tháng 01 năm 2018, Viện Kiểm Sát Nhân dân Tối cao ban hành Hướng dẫn số 02/HD-VKSTC, hướng dẫn công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra và kiểm sát xét xử sơ thẩm án ma túy năm 2018. Nhằm hạn chế bỏ lọt tội phạm, tránh làm oan người vô tội, Hướng dẫn số 02/HD- VKSTC đã có những quy định hướng dẫn cụ thể trong từng giai đoạn như sau:
>>>Xem thêm: Điểm mới về thời hạn, thủ tục giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố
Thứ nhất, trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố:
– Phân công trách nhiệm cụ thể cho 01 lãnh đạo đơn vị phụ trách và Kiểm sát viên thực hiện nhiệm vụ này
– Để nắm chắc và đầy đủ thông tin tố giác về tội phạm cần chấp hành nghiêm túc chế độ trực nghiệp vụ, việc tiếp công dân; quy định về việc bố trí đặt hòm thư tiếp nhận TG, TBVTP; xây dựng mối liên hệ chặt chẽ với Cơ quan điều tra (CQĐT), các cơ quan hữu quan cùng cấp và thường xuyên theo dõi nắm bắt các thông tin về tội phạm ma túy trên các phương tiện thông tin đại chúng, cũng như mạng xã hội trên Intremet.
– Quy định việc bắt buộc xây dựng kế hoạch kiểm sát trực tiếp trong quá trình xây dựng kế hoạch công tác năm 2018 của VKS.
Thứ hai, trong việc khởi tố bị cáo, khởi tố bị can:
– Hướng dẫn quy định phải quản lý chặt chẽ việc thu giữ, niêm phong đối với tang vật thu giữ được nghi là ma túy. Đồng thời yêu cầu nhấn mạnh việc xác định loại và khối lượng ma túy dựa theo quy định tại Bộ luật hình 2015, thận trọng khi phê chuẩn Quyết định khởi tố bị can trong các vụ án khám phá bằng biện pháp truy xét, không thu giữ được vật chứng là ma túy, chỉ có lời khai nhận của các đối tượng trong vụ án.
– Cần phải xử lý nghiêm tội phạm về ma túy, đối với các trường hợp mua bán, sử dụng các chất như chất ma túy nhưng khi giám định không phải chất nằm trong danh mục các chất ma túy, tiền chất dùng vào việc sản xuất chất ma túy thì phải yêu cầu CQĐT củng cố chặt chẽ hồ sơ, làm rõ ý thức chủ quan của người có hành vi vi phạm để xử lý theo đúng quy định của pháp luật.
– Phối hợp chặt chẽ với CQĐT cùng cấp để xác định đúng thẩm quyền điều tra, nếu thấy vụ án đang điều tra không thuộc thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật, thì phải yêu cầu CQĐT cùng cấp làm các thủ tục chuyển vụ án đến đúng CQĐT có thẩm quyền điều tra; nếu VKS đã yêu cầu mà CQĐT không thực hiện thì VKS ra quyết định chuyển vụ án theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 169 BLTTHS năm 2015; không để VKS ra Quyết định chuyển vụ án hình sự để truy tố theo thẩm quyền khi vụ án đã kết thúc điều tra.
Thứ ba, trong việc bắt tạm giữ, tạm giam:
– Kiểm sát chặt chẽ căn cứ, áp dụng đúng quy định tại BLTTHS 2015 và các văn bản hướng dẫn khi phê chuẩn lệnh bắt người trong trường hợp bị giữ khẩn cấp, gia hạn tạm giữ, bắt bị can để tạm giam và tạm giam bị can.
– Yêu cầu CQĐT bổ sung đầy đủ tài liệu, chứng cứ để phê chuẩn lệnh bắt nếu thiếu, trường hợp vẫn không cung cấp đầy đủ chứng cứ thì kiên quyết không phê chuẩn, đồng thời yêu cầu trả tự do ngay cho người bị bắt, tạm giữ.
– Khi bắt người phạm tội quả tang có mặt những người liên quan như lái xe, bạn bè,.. VKS yêu cầu CQĐT xác minh làm rõ mối quan hệ nhân thân, hành vi,…tránh bắt giữ hình sự nhưng phải xử lý hành chính hoặc trả tự do vì không phạm tội.
Thứ tư, trong giai đoạn điều tra, truy tố:
Trong giai đoạn này, VKS có vai trò vô cùng quan trọng và phải có mặt trong mọi công tác điều tra và truy tố:
– Đẩy mạnh công tác giám sát hoạt động thu thập chứng cứ, tài liệu, đồ vật, dữ liệu điện tử, biên bản về hoạt động điều tra của CQĐT. Vai trò của KSV được thể hiện trong việc phải có mặt đầy đủ trong hoạt động khám nghiệm hiện trường, khám xét, hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra.
– Đặc biệt, để đảm bảo tránh tình trạng ép cung, mớm cung, yêu cầu KSV phải tham gia trực tiếp việc hỏi cung. Đối với những bị can có đơn khiếu nại, kêu oan hoặc tố cáo việc Điều tra viên thiếu khách quan trong hoạt động điều tra thu thập chứng cứ hoặc bị can có lúc nhận tội, có lúc không nhận tội thì Kiểm sát viên phải trực tiếp lấy lời khai bị can để làm rõ nội dung và đề xuất biện pháp giải quyết kịp thời, tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc suy đoán vô tội.
– Việc xin gia hạn thời hạn điều tra vụ án, gia hạn tạm giam phải được kiểm sát chặt chẽ về điều kiện, thẩm quyền và tuân thủ đúng trình tự, thủ tục quy định của BLTTHS. Đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, VKSND tối cao quyết định gia hạn điều tra lần thứ ba và gia hạn tạm giam lần thứ ba; VKS có vụ án, bị can xin gia hạn phải gửi văn bản đề nghị và hồ sơ vụ án đến VKSND tối cao (Vụ 4), chậm nhất 10 ngày trước khi hết thời hạn điều tra, hết thời hạn tạm giam.
Thứ năm, giai đoạn xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự về ma túy:
– Vai trò của VKS được thể hiện trong việc chủ động trông việc xét hỏi, tranh luận với luật sư, bị cáo nhằm bảo vệ quan điểm đã truy tố trong cáo trạng.
– Ngoài ra, VKS thực hiện việc giám sát các cơ quan tố tụng trong quá trình xét xử.
Như vậy, Viện kiểm sát là cơ quan nhà nước có nhiệm vụ thực hiện quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan tiến hành tố tụng. Văn bản Hướng dẫn số 02/HD-VKSTC đã nếu cụ thể định hướng công tác, hướng dẫn phương pháp để thực hiện chức năng của VKS. Đồng thời, khẳng định vai trò và vị trí của VKS trong các vụ án về ma túy với tư cách là cơ quan độc lập, đảm bảo sự công bằng, minh bạch trong các vụ án về ma túy. Loại bỏ các trường hợp bỏ lọt tội phạm, đồng thời hạn chế án oan.